Jean Nouvel

Rocker van de Franse architectuur

Tien jaar geleden vonden critici hem over zijn creatieve hoogtepunt. Jean Nouvel, in 2008 winnaar van de grote Pritzker architectuurprijs, heeft de wereld sindsdien getrakteerd op zulke flamboyante bouwwerken, dat de critici vervolgens schimpten dat dergelijke ­architecten geldverspillers zijn en de verwarring en onnozelheid laten zien van onze tijd.

Onnozelheid? Zeg dat maar eens tegen Rijswijk, waar het indrukwekkende nieuwe onderkomen staat van EPO, het European Patent Office van de hand van Nouvel. Door de enorme half spiegelende, half doorschijnende glaspanelen een soort fata morgana, ijl de elementen trotserend, 107 meter hoog en 156 meter lang, met daverend uitzicht over Den Haag en omstreken, en in de verte de zee.
Glas en staal zijn grote favorieten van Jean Nouvel. Wat hij in Rijswijk heeft neergezet, in samenwerking met de Nederlandse architect Diederik Dam die hij kent van een Zuid-Frans terras, symboliseert voor hem de polder en de ‘horizontaliteit van de steengeworden zee’.
De dag voordat de koning het pand komt openen is de internationale pers in Rijswijk uitgenodigd voor een rondleiding door Nouvel zelf, Diederik Dam en de bouwers van het Nederlandse consortium TBI. Alleen al de verhalen over de beroemde Franse architect hebben nieuwsgierig gemaakt. Jean Nouvel (1945) is de rocker genoemd van de Franse architectuur, naar wie de Amerikaanse filmsterren Angelina Jolie en Brad Pitt een baby hebben vernoemd (‘Shiloh-Nouvel’).

Knots
Op foto s heeft Nouvel de zwemmende ogen van de innemer – hoe vaak halen de media zijn voorliefde voor dure wijn niet aan. Zijn bed is naar verluidt de plek waar hij als genie vaak ‘s ochtends urenlang nadenkt met een oogmasker op en met oordoppen in. Eenmaal herrezen, en dan tot heel laat multitaskend, gekleed in zwart behalve als het zomer is en de locatie Zuid-Frankrijk, dan draagt hij wit. Een architect met een gat in zijn hand die zelf toegaf, over zijn begin dit jaar geopende Louvre in Abu Dhabi, dat zoiets op een zandbank ‘un peu fou’ was – een beetje knots. Interessant zelfinzicht, maar nog een understatement vergeleken bij de omschrijving van recensenten die zijn ontwerp ‘an Arab city on steroids’ hebben genoemd (New York Magazine, 2015).

Perfecte treden 
In Rijswijk blijkt de grote architect bescheiden in stem en verschijning. Nu 73 jaar, licht schuifelend en een beetje gebogen, maar de lift naar de ruimte met de maquette slaat hij af: de trap heeft perfect brede treden die makkelijk te nemen zijn. Hij fluistert zacht in zijn microfoon over de maquette: ‘Dit is een helikopterview. Je moet op ooghoogte staan voor het werkelijke effect.’
Hoe waar dat is, blijkt tijdens de rondwandeling door het gloednieuwe pand dat uit twee delen bestaat: het hoge hoofdgebouw heet New Main, het veel lagere achterliggende gebouw Hinge (‘scharnier’). Totale bouwkosten 205 miljoen Euro. Het strak-abstracte exterieur van New Main is binnen in de lobby afgezet tegen kleur en psychedelische zilveren rimpelmuren. Tegenover de enorme luifel boven de entree en de transparante glaspanelen buiten (er is 100.000 vierkante meter glas gebruikt) staat het warme plafond in de lobby: met veel mauve een ­interpretatie van de vlaggen van Europa; EPO is een van de grootste Europese overheidsinstellingen.
Tegen DVK zegt Jean Nouvel dat hij de kleuren gaat aanpassen, over de weergave van die vlaggen is een discussie en hij denkt er nog over na. Het gebouw is zo goed als klaar, maar de strakke spiegelvijver van 16000 m2 die als een slotgracht om het pand heen komt, nog niet. Ook moet het oude kantoor ernaast nog worden afgebroken.
Iemand merkt op dat het steenrood in de fitnessruimte in Hinge doet denken aan Nouvels kleurkeus voor een sociaal wonen-project in Frankrijk. Hij knikt kort, veel woorden verbruikt hij niet. Als wij hem vragen waarover hij zelf het meest tevreden is in Rijswijk antwoordt hij: “Dat het af is.”
Liever filosofeert hij, zoals ook uitgebreid te lezen valt op de website van zijn ‘Ateliers’ in Parijs. ‘Met de zee in de verte lijkt dit gebouw op het schip van een admiraal’, zegt hij zacht in zijn microfoon. ‘Met andere stoffelijkheid. L’eau et ciel, water en hemel. Het type stoffelijkheid dat de lucht toebehoort.’

Metafysisch
Jean Nouvel houdt tot in een laat stadium opties open, vertelt een hoge vertegenwoordiger van bouwconsortium TBI. “Zoals bij het type glas. Daar is heel lang gezocht naar hoe hij het voor zich zag. Hij wilde het minder groen, zocht naar een perfecte grijstint. Dat was moeilijk voor de voortgang.” Het glas in Rijswijk werd door de aanpassingen van Nouvel veel duurder dan beraamd, en kreeg een patent, zoals ook andere toepassingen en innovaties in dit gebouw patenten hebben die EPO zelf heeft toegekend.
Duurzaamheid was het uitgangspunt; dubbele glazen wanden en zwevende tuinen beplant met driehonderd plantensoorten vormen onderdeel van de klimaatbeheersing in het pand, er zijn ruim 800 m2 zonnepanelen, boven is de zen-daktuin met schelpenpad. “Een ontmoetingsplaats, een beetje metafysisch”, licht Jean Nouvel toe.
“Hoe is dit voor iemand met hoogtevrees?”, vraagt een verslaggever in de transparante daktuin, starend naar de afgrond. Nouvel begrijpt de vraag eerst niet, zegt dan: “Dan ga je niet naar het dak!” Even later wil hij zelf zijn prachtige spiegelbalkon op voor het ultieme uitzicht, maar de glazen deur wordt net op slot gedraaid. “En die blijft op slot ook”, zegt de dienstdoende employé resoluut. “Hoezo?” vraagt de architect, nu werkelijk verbaasd. De employé ontwijkt de vraag, geeft dan schoorvoetend toe dat er ‘ongelukken’ zijn gebeurd. Nouvel haalt zijn

Info:
jeannouvel.com